Akademik alanın en büyük yanlışlarından biri olan intihal, pek çok alanda da kendini gösteren sakıncalı bir uygulamadır. Hem etik hem de akademik bir kınamayı gerektiren bu uygulama, ciddi yaptırımları da beraberinde getirir. Peki farklı alanlarında detaylarıyla intihal ne demek, akademik çevrede intihal yapmanın sakıncaları nelerdir? Merak edilenleri seninle paylaştık!
İntihal Nedir? Tanım ve Temel Kavramlar
TDK açıklamasıyla intihal, aşırma demektir. Bir eserin veya çalışmanın olduğu gibi kullanılmasını intihal kapsamına girer. Alıntı veya kaynak göstermeksizin yapılan bu aşırma, akademik çevrelerde kınanan bir eylemdir.
Akademik çalışmalarda yapılan intihalın kapsamı şu şekildedir:
-
Kaynak belirtmeden yapılan birebir aşırma,
-
Atıf yapılmadan başka eserlerin veya kişilerin fikirlerini çalma,
-
Online kaynaklardan olduğu gibi kopyala-yapıştır yapma,
-
Orijinal esere veya kaynağa atıf yapmadan cümlenin sırasını değiştirecek şekilde paylaşma.
İntihal ne demek sorusuna yanıt verdiğimize göre şimdi de intihal örneklerine giren durumlara göz atalım.
İntihal Türleri ve Örnekleri
İntihal türleri, akademik ve fikir bazında yapılan aşırmaları kapsar. Ayrıca kaynak göstermeden ve kaynak göstererek yapılan intihal örnekleri de vardır. Öncelikle kaynak gösterildiği hâlde intihal sayılan örneklere bakalım:
-
Aşırı Alıntı Yapmak
Aşırı alıntı, metnin büyük ve önemli bir bölümünü başka kaynaklardan alınan alıntılarla doldurmaktır. Bu durum, yazarın kendi katkısını ve tabii ki özgün düşüncelerini gölgede bırakır. Kaynağı doğru şekilde belirtme durumunda bile metni sadece başkalarının fikirleriyle doldurmak, eserin özgünlüğünü zarar verir.
-
Parafraz
İngilizce adıyla Paraphrasing, bir kaynağın özgünleştirmekten uzak şekilde yeniden ifade edilmesidir. Buradaki sakınca, kaynağın diline oldukça benzeyen yapılar ve özgünleştirilmemeş cümle tekrarlarını kullanmaktır. Parafraz diğer intihal türlerine göre daha tolere edilebilir bir durumdur. Doğru parafraz doğrudan intihal kapsamına girmez.
-
Saklanan Alıntı Yapmak
Saklanan alıntı, alıntının kaynağını gizlemek veya dolaylı bir atıf göstermeyi içerir. Bunu yapan kişi, kaynaktan alınan bilgiyi veya fikri kendi gibi sunar. Buradaki durumun sakıncalı olmasının nedeni, tam kaynak gösterimi yapmamak ve dipnot-kaynakçada alıntıyı belirtmemektir.
-
Yanlış Alıntı Yapmak
Yanlış alıntı, metindeki bilginin kaynağını yanlış göstermek ya da kaynağı uydurmaktır. Bu intihal örneğinde, atıfta bulunulan kaynaktaki bilgi ile metindeki bilgi birebir uyuşmuyordur. Ayrıca, var olmayan kaynaklara atıfta bulunmak da intihal kapsamındadır. Yanlış alıntı veya uydurma alıntı gibi durumların önüne geçmek adına alıntı yaparken dikkat edilmesi gerekenleri bilmek şarttır. Bunun için İsnad Atıf Gösterme Sistemi kılavuzlarını takip edebilirsin.
Bir de kaynak gösterilmeden yapılan etik dışı intihal durumları vardır. Bu tür intihal örnekleri de sırasıyla şöyle:
-
Doğrudan İntihal Yapmak
İntihal denince akla gelen doğrudan intihal, metnin veya paragrafın olduğu gibi kopyalanmasıdır. Ne atıf ne de bir kaynakça gösterilmeden fikir, metin veya paragraf intihal yapan kişiye aitmiş gibi sunulur.
-
Kendi Eserinden İntihal Yapmak
Kişinin kendi eserini veya eserdeki bir metni olduğu gibi başka bir eserinde kullanmasıdır. Kendi eserinden aşırma yapan kişi, kendisine atıf yapmazsa bu da intihale girer.
-
Mozaik İntihal
Mozaik intihalde, birden fazla kaynaktan parçalar alınır ve bu parçaları bir araya getirip kaynak göstermeden kullanma yer alır. Küçük değişiklikler yapılmasına rağmen yine atıf veya kaynak gösterilmediği için intihale girer.
-
Çeviri İntihali
Metnin başka bir dile çevirirken çeviri olduğunu belirtmemekte etik dışı değerlendirilir. Yabancı bir kaynaktan metni çevirip kendi kaynağıymış gibi göstermek yanıltıcı bir durumdur.
Günümüzün meşhur sorularından bir diğeri ise ChatGPT intihale girer mi? Evet, direkt kopyala-yapıştır olan tüm metinler ve kaynaklar intihal kapsamındadır. Bununla beraber ödev, kaynak tarama, metinleri analiz etme, özetleme gibi işlerde ChatGPT kullanılabilir. Burada önemli olan özgün bir dil kullanmak ve yapay zekâyı araştırma, tarama ve örnekleme gibi işlerde kullanmaktır.
Akademik etik kurallar açısından intihal, yanlış bir uygulama olsa da hangi intihalin hukuki sorun yarattığını da bilmek gerekir.
İntihalin Akademik ve Hukuki Sonuçları
Akademik etik kuralları gereğince intihal, yaptırıma tabi tutulan durumlardan biridir. Akademide intihal yapmanın cezası ise öncelikle disiplin soruşturmasıyla başlar. Disiplin soruşturmasından sonra intihalin kapsamında göre farklı hukuki sonuçlar görülebilir. Bunlardan biri, şikayete bağlı cezai yaptırımdır.
Eğer şikayetçi taraf, kanıtlı belgeler eşliğinde Cumhuriyet Başsavcısına başvuru yaparsa hapis cezası ihtimali olabilir. Ayrıca intihal mağduru kişinin açacağı davaya göre tazminat ödemesi de gerçekleşebilir. Akademik açıdan en ciddi yaptırım ise intihal yapan akademisyenin görevden uzaklaştırılmasıdır. Bu ceza, akademisyenin bir daha herhangi bir kadroya atanmamak üzere meslekten men edilmesine neden olur. İntihalin kapsamına göre yaptırımın derecesi de belli olur.
İntihalin tespiti için kullanılan araçlar ise şöyledir:
-
Turnitin
-
iThenticate
-
İntihal.net
anbean KAMPÜS olarak birçok alanda kendini gösteren intihal nedir, intihal türleri hangileridir sorularını yanıtladık. Akademik yolculuğuna dair diğer detayları ve püf noktaları da öğrenmek için Blog sayfamıza bakmayı unutma!
En Çok Merak Edilenler
İntihal nedir?
İntihal kısaca, aşırma veya çalma demektir. Bir eseri olduğu gibi kopyala-yapıştır yapmak ya da başka fikirleri kullanmak, intihal kapsamına girer.
İntihal yapmanın sonuçları nelerdir?
Akademik alanda intihal tespit edilirse cezai yaptırım uygulanabilir. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 71. maddesine gereğince; Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlî para cezasına hükmolunamaz.
İntihalden nasıl kaçınılır?
Aşınmadan kaçınmanın yolu, araştırma ve yorumlama yeteneğini geliştirmektir. Kopyala yapıştır yapmak yerine doğru kaynakları taramak, yorumlamak ve yorumları takip etmek gerekir. Bu yolu takip ederek intihale gerek kalmadan özgün yorumlar geliştirmek ve yazmak mümkün olur.
İntihali tespit eden araçlar nelerdir?
İntihali tespit etmek için kullanılan başlıca araç Turnitin’dir. Bunun dışında iThenticate, Grammarly Premium, PlagScan gibi yazılımlar da kullanılır.