Çan Eğrisi: Nedir, Nasıl Çalışır ve Eğitim-İş Dünyasındaki Kullanımı Nasıldır?

Çoğunlukla üniversite not sisteminde karşımıza çıkan çan eğrisinin iş dünyasında da kullanıldığını biliyor muydun? Performans değerlendirme sisteminin bir parçası olan çan eğrisi nedir ve nasıl hesaplanır sorusu eşliğinde bu konuda merak ettiklerine yanıt vereceğiz. 

Çan Eğrisinin Tanımı ve Matematiksel Temeli

Eğitim ve iş hayatında çan eğrisi nedir sorusuyla başlayalım. Çan eğrisi, matematiksel bir terim olarak karşımıza çıkar. Gauss dağılımı olarak da adlandırılan bu terim, çan biçimindeki eğri ile normal dağılım unsurlarını içeren bir öğenin veri noktalarını kullanarak çizgi çizilmesini ifade eder. Buna göre çan eğrisinin merkezinde bir değerin en büyük sayısı yer alır. Yani doğrunun yayındaki en yüksek nokta, ortalamadır ve bir öğrenin en yüksek değerini içerir. 

Çan eğrisi nasıl hesaplanır sorusunun cevabı ise burada gizlidir. Bu eğrinin matematiksel kullanımına göre;

• Öncelikle tüm verilerin toplamı alınır ve veri sayısına bölünür,

• Derlenen veriler, ortalamadan ne kadar aşındığını gösterir,

• Belirlenen ortalama ve standart sapma kullanılarak veri 68–95–99.7 kuralına göre kısımlara bölünür. 

• Ortalama etrafında simetrik bir eğri ortaya çıkar. 

Çan eğrisi, genellikle not hesaplamasındaki bir istatastik olsa da iş hayatında da kendini gösterir. Çalışanların performans değerlendirmesinde çan eğrisi kullanımına rastlanır. Çan eğrisi sisteminin temel işlevi de ortalamanın belirlenerek her bir kişinin genel performans seviyesini ortaya çıkarmaktır. Üniversitelerde kullanılan genel not ortalaması hakkında da bilgi edinmek istersen Üniversite Not Ortalaması Hesaplama Yöntemleri adlı içeriğimize yönelebilirsin. 

Peki üniversitelerde sıklıkla kullanılan çan eğrisi dağılımı nedir, nasıl kullanılır?

Eğitimde Çan Eğrisinin Kullanımı ve Avantajları

Üniversitede çan eğrisi sistemi; bireysel notu değil, sınıf ortalamasını baz alır. Böylelikle öğrencilerin ortalamaya göre dersten geçme notu elde etmeleri sağlanır. Bazı üniversitelerde uygulanan bu not sistemi dahilinde akademisyenin belirlediği sınıf ortalamasına göre hesaplama yapılır. Örneğin, bir dersin ortalama geçme notu 50 olabilirken bir başka dersin ortalaması ise 60 olabilir. 

Yine ders hocasının belirlediği standart sapma yani öğrencilerin not ortalamasının nasıl dağıldığına göre hesaplama yapılır. Bu doğrultuda, standart sapma aracılığıyla sınıf ortalaması bulunur. Ders geçme notu puanları da buna uygun şekilde sınıflandırılır. Örneğin ders hocasının belirlediği standart sapma 6 ise bu durumda geçme notu da 60 olur. Bu durumda ise üniversite not hesaplamasına göre şöyle bir harf notu değerlendirmesi çıkar:

• AA: 69 ve üzeri

• BA: 66 - 68 arası

• BB: 63 - 65 arası

• CB: 60 - 62 arası

• CC: 57 - 59 arası

• DC: 54 - 56 arası

• DD: 51 - 53 arası

Örgün eğitim veren bazı üniversitelerde uygulanan çan eğrisi, açıköğretim fakültelerinde de kullanılır. Genellikle açıköğretim çan eğrisi ders geçme notu standart yani 35’tir. Çan eğrisi sisteminin bazı avantajlarını ve eksik yönlerine de değinmek gerekir. Eğitimde çan eğrisi avantajlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Öğrenci, zorlu sınavlarda sınıf ortalamasının düşük olmasından yararlanabilir. 

• Düşük sınıf ortalaması durumunda düşük harf notu dahi geçme notu olarak kabul edilir.

• Ders hocasının insiyatifine kaldığı için düşük baraj belirleme imkânı mevcuttur. 

• Düşük harf notlarıyla bile BA veya AA alabilme imkânı vardır. 

Çan eğrisinin dezavantajları ise şöyledir:

• Tam tersi olarak sınıf ortalaması yüksek olursa 70-80 arasında bir puan almak dahi düşük not olarak yansıyabilir.

• Sınıf içi rekabeti artırarak öğrencilerin birbirleriyle yarışmalarına ve rakip olarak görmelerine neden olabilir.

• Yine geçme notu ders hocasının inisiyatife kaldığından, çok yüksek geçme notu belirlenebilir. 

Genel hatlarıyla eğitimde çan eğrisi hesaplaması bu şekildedir. Çan eğrisi sistemi, günümüzde her üniversitede uygulanmıyor. Açıköğretim bölümleri ve belli başlı üniversitelerde uygulanan bu sistem, sınıf ortalamasının düşük veya yüksek olmasına bağlı şekilde avantaj veya dezavantaj getirebilir. 

 Üniversitede çan eğrisi sistemi nedir sorusuna yanıt verdiğimize göre şimdi de iş dünyasında bu sistemin kullanımına geçelim. 

İş Hayatında Performans Değerlendirmede Çan Eğrisi Uygulamaları

Performans değerlendirmede çan eğrisi kullanımı, çalışanların performans düzeylerini gruplandırmayı hedefler. İK departmanı tarafından uygulanan bu yöntem; eğitim-geliştirme, iyileştirme, terfi-ödül gibi ik stratejilerinin ne zaman ve nasıl kullanılmasında bir ölçüttür. 

Performans değerlendirmede çan eğrisi, çalışanları; yüksek, ortalama ve düşük performanslı olarak sınıflandırılır. Bu yöntemin uygulanmasında ise bazı sorunlar yaşanabilir. Öncelikle her iş pozisyonu veya departman aynı görevlere ve performans düzeyine sahip olamayacağı için ilk sorun burada yaşanır. 

Kısacası iş hayatında çan eğrisi, gerçek performans düzeyini ölçmede yetersiz kalabilir. Özellikle bu sisteme göre terfi, ödüllendirme veya iyileştirme yapılacaksa mutlaka departmanlara özel bir standart belirlenmelidir. Genel olarak performans yönetimi gibi her bir çalışanın motivasyonu etkileyen bir konuda mutlaka ince eleyip sık dokumak gerekecektir. 

Çan eğrisi nedir, nasıl hesaplanır ve kullanımı ne işe yarar sorularını yanıtladık. Eğitim ve iş hayatında merak ettiklerine yanıt bulmak istiyorsan blog sayfamıza göz atabilirsin.